Dünya genelinde gezdiğiniz yapılar, yalnızca binalar değil; aynı zamanda bulundukları yerin kültürünü, tarihini ve yaşam biçimini ortaya koyan sanat eserleri! Mimari, bir toplumun geleneklerini, ihtiyaçlarını ve hayal gücünü taş üzerinde anlatma gücüne sahiptir. Suriye’nin binlerce yıllık avlulu evlerinden, Güney Afrika’nın Cape Dutch zarafetine kadar, her biri farklı ve büyüleyici ayrıntılara sahip bu yapılar, sizleri zaman yolculuğuna çıkaracak. Bu yazıda, sizleri çeşitli kıtalardan eşsiz mimari tarzlarla tanıştırıyoruz. Bazıları doğanın kalbinden oyulmuşken, bazıları yerel malzemelerle sıfırdan inşa edilmiş. Ancak her biri, yaşadıkları toprakların ruhunu yansıtan başyapıtlar. Gelin, hayal gücünüzü harekete geçirecek bu mimari harikalara birlikte bir göz atalım! İşte dünyanın dört bir yanından geleneksel evler…
15. Avlulu Evler – Suriye
Tarihin derinliklerine inen bu konut tipleriyle tanışmaya hazır mısınız? Suriye’nin geleneksel avlulu evlerinin kökleri MÖ 3000 yılına kadar uzanıyor! Bu evlerin en belirgin özelliği, merkezinde yer alan ve odalarla çevrili olan avludur. İlham kaynağı ise göçebe kültürü: Çadırlarını dairesel şekilde kurarak ortasında hayvanlarını koruyacakları bir alan bırakıyorlardı. Bu fikir, kalıcı avlulu evlerin temelini oluşturmuş. Genellikle üç katlı olup, bodrum katları yazın serinlik sunuyor, zemin katta yaşam alanları bulunuyor ve üst katlarda özel odalar var. Yani hem estetik hem de işlevsellik bir arada!
14. Cape Dutch Mimarisi – Güney Afrika
Şimdi de Güney Afrika’ya göz atalım! Batı Cape bölgesinin sembolü haline gelen Cape Dutch mimarisi, Hollanda tarzı şehir evlerinin izlerini taşır. Bu yapıların dikkat çeken özelliği, girişin üzerindeki ve yanlarındaki karmaşık yuvarlak alınlıklardır. Ayrıca benzersiz bahçe tasarımları da mevcut: Ana bina, arkasında üç tarafı çevreleyen bir bahçe veya veranda ile tamamlanır. Genelde beyaz badana kullanılan bu evlerin çatılarında ise sazlar tercih edilir. Zarafetin ve doğallığın birleşimi olan bu mimari tarz, gözlerinizi kamaştıracak!
13. Kaya Oyma Mimarisi – Antik Mısır
Antik çağların etkileyici mimarisiyle tanışmaya hazır olun: Kaya oyma mimarisi! Bu uzmanlık gerektiren yapılar, doğal kayaları oyularak inşa edilmektedir. Mısır’daki II. Ramses Büyük Tapınağı, bu mimarinin en ikonik örneklerinden biridir. MÖ 1280 civarında tamamlanan bu yapı, bir kayalığın içine oyulmuştur. Yaklaşık 30 metre yüksekliğindeki devasa girişinde, Ramses’in tahtta oturduğu ve düşmanlarının tasvir edildiği heykeller yer alır. Bu büyüleyici yapının içine adım attığınızda, dağın kalbine doğru bir yolculuğa çıkıyorsunuz!
12. Mar del Plata – Arjantin
Arjantin’in Mar del Plata şehrinden doğan bu mimari stil, hem basit hem de etkileyici. 1935-1950 yılları arasında popülerlik kazanan Mar del Plata evleri, taş cepheleri ve dekoratif kütük çerçeveleriyle kendine özgüdür. Üçgen alınlıkları, misyon kiremitli çatıları ve önlerinde yer alan rengarenk çiçek tarhları bu evleri adeta birer tablo haline getiriyor. Kaliforniya misyon mimarisinden ilham alınan bu tarz, sahil kasabalarının doğal güzellikleriyle buluşuyor.
11. Hanok – Kore
Kore’nin geleneksel evleri olan hanoklar, doğayla uyumlu bir yaşam sunuyor. Bu evler tamamen doğal malzemelerle yapılır ve çevreyle uyumlu bir şekilde inşa edilir. Hanokların çatıları, hafif kavisli hatlarıyla gökyüzüne doğru yükselirken zeminleri, ünlü Ondol sistemiyle ısıtılır. Böylece kış aylarında bile sıcak bir ortam sağlar. Doğaya saygı, hanokların temel felsefesidir; arkasında bir dağ ve önünde bir nehir yer alacak şekilde inşa edilmeleri tesadüf değildir!
10. Izba – Rusya
Rusya’nın kırsal kesimlerine özgü izba evleri, sağlamlık ve sadeliğin bir arada sunulduğu yapılar. Tamamen kütüklerden inşa edilen bu yapılar, metal malzemeler kullanılmadan yapılır. Kütükler arasındaki boşluklar, kil ile doldurularak izolasyon sağlanır. Çatısında üçgen alınlık ve altında küçük pencereler dikkat çeker. Daha eski izbalar, saman çatılar ve kirişlerdeki at başı motifleriyle tanınır. Günümüzde bu nostaljik evleri açık hava müzelerinde görmek mümkündür. Geçmişin zarif sadeliği izbalarda hayat buluyor!
İlginizi çekebilir:
Görenlerin Dönüp Bir Daha Baktığı Mozaiklerle Süslenen Göz Kamaştırıcı Evler
9. Adobe Evler – Kuzey Amerika
Kerpiç evler, sıcak ve kuru iklimin hâkim olduğu Meksika ve ABD’nin güneybatı bölgelerinde kültürel bir simge haline gelmiştir. Peki, bu evler neden bu kadar özeldir? Çünkü kerpiç, güneşte kurutulmuş toprak (mesela kil) gibi malzemelerden yapılır. Bu yöntem tam 4.000 yıldır kullanılmaktadır! Evet, yanlış duymadınız. Kalın duvarları sayesinde, yazın sıcağında içerisi serin kalır. İlk olarak yerli gruplar tarafından geliştirilen bu tasarım, ıslak toprağı yığınlar haline getirip güneşte kurutarak dayanıklı yapılar inşa etme yöntemine dayanıyordu. İspanyollar, geleneksel yönteme tuğla yapımı tekniğini ekleyerek, kerpiç evler bugünkü şeklini aldı.
8. Taş Evler – İrlanda
İrlanda’nın yemyeşil kırsalında, 18. yüzyıla tarihlenen taş evler görülmektedir. Bu evler, zengin ailelerin büyük konaklarını taklit etmek amacıyla inşa edilmiş gibi görünse de, aslında yerel taşların ustaca kullanımıyla her kesimden insana hitap eder. İnşaatta kullanılan taşlar, yük hayvanlarıyla taşınırdı. Evlerin tabanları ise sıkıştırılmış toprak ya da taşla döşenirdi. En dikkat çeken özelliklerinden biri, evin ortasında bulunan devasa şöminedir. Bu ısı kaynağı öylesine akıllıca kullanılırdı ki, hemen arkasına yatak odası yerleştirilerek hem sıcaklık hem de konfor sağlanırdı.
7. Uzun Evler – Kuzey Amerika
Kuzey Amerika’nın Iroquois yerli halkı, uzun evleriyle tanınmaktadır. Bu yapılar sadece bir barınak değil, aynı zamanda bir yaşam tarzının yansımasıydı. Karaağaç kabuğuyla kaplı direk çerçevelerden yapılan bu evler, yaklaşık 70 metre uzunluğa kadar ulaşabilmektedir. Tek bir uzun ev, tüm bir klanı barındıracak kadar geniştir! İç bölümde, hasır paspaslarla alanlar ayrılır ve yüksek tavanlardan asılan platformlar uyuma alanı olarak kullanılırdı. Tarihçilerin tahminlerine göre, bu evler yaklaşık 60 kişiyi ağırlayabilir.
6. Hasır Çatılı Evler – İngiltere
Sazdan çatılar, İngiltere’nin kırsal kesimlerinde romantik bir manzara oluşturur. Saman, kamış ya da palmiye yapraklarından yapılan bu çatılar, estetik ve işlevselliği bir arada sunar. Yağmuru dışarı atma özelliği ile iç mekanları kuru tutar ve ayrıca yalıtım konusunda oldukça başarılıdır. Bir zamanlar yoksullukla ilişkilendirilen bu tasarım, 19. yüzyılda unutulmuştu. Ancak son 30 yılda yeniden geri dönerek zenginliğin bir simgesi haline gelmiştir. Kim derdi ki, eskiden “yoksul işi” olan bu çatılar, günümüzde lüksün bir sembolü olacak?
5. Çim Evler – İzlanda
İzlanda’nın çim evleri doğanın ve yaratıcılığın buluşmasını temsil ediyor. 1.000 yıllık bu gelenek, diğer yapı malzemelerinin eksikliğinden doğmuştur. Taş bir temel ve ahşap çerçeve, çim bloklarıyla doldurulur. Dışarıdan bakıldığında, evin en dikkat çekici kısmı süslemelerle bezenmiş giriş kapısıdır. İlk çim evlerde merkezi bir ateş alanı ve hatta banyo bile bulunmaktaydı. Zeminler sıkıştırılmış toprak, taş veya ahşapla döşenirdi. Günümüzde bile İzlanda’nın birçok yerinde bu evlere rastlamak mümkündür. Hem estetik hem de çevre dostu!
İlginizi çekebilir:
Yükseklik Korkusu Olanların Önünden Bile Geçemeyeceği 6 İlginç Köy
4. Kütük Evler – Kuzey Avrupa
Ormanların ve kütüklerin bol olduğu İsveç, Finlandiya, Norveç ve Rusya’nın Kuzey Avrupa bölgelerinde doğan bu evler, hem şirin hem de dayanıklı yapılarıyla dikkat çekiyor. Vikinglerden Orta Çağ dönemine kadar uzanan kütük evler, yatay yerleştirilen kütüklerden inşa edilmekte ve köşeleri çentiklerle birleştirilmektedir.
İlginç olan şu ki; 17. yüzyılın başlarında, İsveçli göçmenler bu ev tarzını Kuzey Amerika’ya taşımıştır. Böylelikle bu evler Kızılderili kabileleri ve diğer kolonistler arasında hızla popüler olmuştur. Bugün hâlâ sıcacık bir kütük evde şömine başında oturmanın keyfini hayal etmemek elde mi?
3. Jim Thompson Evi – Tayland
Jim Thompson, II. Dünya Savaşı sonrası Tayland’a yerleşen bir mimar ve iş insanıdır. “İpek kralı” olarak anılan Thompson, Asya sanatına olan tutkusuyla bilinir. Büyük bir sanat koleksiyonu sergilemek adına tasarladığı ev, günümüzde Tayland’ın en popüler müzelerinden biridir!
Bu ev hangi şekilde inşa edildi? Altı geleneksel Tayland evi, Ayutthaya ve Bangkrua bölgelerinden nehir yoluyla getirilip birleştirilmiştir. Evlerin bazıları yükseltilmiş platformlar üzerinde yer almakta ve hepsi merkezdeki merdivenlerle birbirine bağlanmıştır. En etkileyici bölüm ise, oturma odası olarak kullanılan ana evdir! Ancak Thompson’ın hikâyesi gizemli bir şekilde sona erer; 1967 yılında kaybolan Thompson’ın evi bugün James HW Thompson Vakfı tarafından yönetilmektedir.
2. Siheyuan Evi – Çin
Çin’e yolunuz düşerse, Siheyuan tarzı evleri mutlaka görmelisiniz. Ortasında yemyeşil bir avlu bulunan bu dikdörtgen evler, dört farklı yapıdan oluşmaktadır. Kuzey-güney yönündeki iki bina ana ev, doğu-batı yönündekiler ise yan binalar olarak adlandırır.
En ilginç kısımlarından biri, evin güneydoğu köşesindeki girişin iki aslan heykeliyle korunmasıdır. Ayrıca doğaya uyumlu bir tasarıma sahiptir; kuzey binası su elementiyle konumlandırılmıştır ve yangından koruduğuna inanılır. Bu tasarım sadece evlerle sınırlı değil, aynı zamanda tapınaklar, manastırlar ve saraylarda da kullanılmıştır. Yaklaşık iki bin yıldır kullanılan bu stil, geleneksel Çin mimarisinin özünü oluşturur.
1. Yurt – Orta Asya
Ve işte yurtlar! Moğolistan’dan tüm Orta Asya’ya yayılan bu dairesel yapılar, göçebe yaşamın sembolüdür. Geleneksel olarak yün keçe ve hayvan derisiyle kaplanan ahşap çerçeveleri, zorlu hava koşullarına dayanıklıdır.
Peki, modern yurtlar? Onlar ekstra branda katmanlarıyla daha dayanıklı hale gelmiştir. En göz alıcı özellikleri ise tavanın ortasında yer alan duman çıkış deliğidir! Bu yapı, geçmişi boyunca tarihi yansıtıyor. Ayrıca sadece kırsal alanlarda değil, günümüzde şehir merkezlerinde de bu yapılara rastlanmaktadır.
Bonus: Geleneksel Türk Evleri
Elbette, geniş kültürümüzde geleneksel evlerimiz de bulunuyor! Türk evleri, Orta Asya’dan gelen kökleriyle zengin bir mimari mirasa sahiptir. Anadolu’nun coğrafi ve kültürel farklılıkları, Orta Asya’dan gelen Türk kültürünün etkileriyle harmanlanarak bu evlerin tasarımında belirgin süsleme ve yapı tarzları oluşturur. Türk evlerinde planlama, sofalara dayalıdır. Sofalar, evlerin ortasında bulunan geniş koridorlar olup, odalar genellikle bu sofalara açılır. Geleneksel Türk evlerinde geniş alanlar, bahçe, ahır, tandır ve kiler gibi işlevlerle donatılmıştır. İşte geleneksel evler hakkında yazımızın sonuna geldik.
Kaynak: 1
