Güney Pasifik’in engin maviliklerinde, haritaya büyüteçle bakmadan zorla görebileceğiniz küçücük bir ada devleti var: Nauru. Yüzölçümü sadece 20 kilometrekare olan bu ada, Vatikan ve Monako’dan sonra dünyanın en küçük üçüncü ülkesi ve en küçük ada ülkesi. Ancak küçüklüğüne aldanmamak lazım; Nauru’nun hikâyesi, bir romanı aratmayacak kadar karmaşık. Bir dönem fosfat zenginliğiyle “ani bir servet” elde eden, sonra bu serveti hızla tüketip yoksulluk ve çevresel sorunlarla baş başa kalan bir ülke burası. Tarihinde iç savaş, sömürgecilik, işgal ve bağımsızlık mücadeleleri mevcut. Günümüzde ise yükselen denizler, bozulmuş ekosistem, sağlık sorunları ve ekonomik belirsizliklerle hayatta kalma savaşı veriyor. Yani, bu minik toprak parçası üzerinde hem insanın doğayla ilişkisini hem de modern dünyanın çelişkilerini açıkça gözlemleyebileceğiniz bir yer Nauru. İşte Güney Pasifik’in sorunlu ülkesi Nauru hakkında bilmeniz gerekenler…
1798’de Güney Pasifik Okyanusu’nda seyreden İngiliz kaptan John Fearn, küçük bir kara parçasına rastlıyor
Manzarayı o kadar huzurlu buluyor ki buraya “Hoş Ada” adını veriyor. Günümüzde bu küçücük ada Nauru olarak biliniyor. Dünya haritasında gözden kaçırmanız neredeyse imkânsız çünkü burası dünyanın en küçük üçüncü ülkesi ve en küçük ada ülkesi.
Nauru, ekvatorun 42 kilometre güneyinde, Avustralya’ya yaklaşık 4000 kilometre uzaklıkta yer alıyor
Oval formda, yalnızca 20 kilometrekarelik bir yüzölçümüne sahip. Yani İstanbul’daki herhangi bir semt neredeyse Nauru’dan büyük! Gökyüzünden bakıldığında dümdüz görünüyor.
Ada doğal limanlardan yoksun, mercan kayalıklarıyla çevrili ve özellikle yüksek mercan uçurumlarıyla dikkat çekiyor. Tarım yapmak oldukça zor; ama yine de muz, ananas, hindistancevizi ve bazı sebzeler yetiştirilebiliyor. Tropikal iklim hâkim: Yıl boyunca sıcaklık 27 derece altına pek düşmüyor, ancak yağış rejimi dengesiz. Kuraklık dönemleri de sık sık yaşanıyor. Tüm bu zorluklara rağmen yaklaşık 12,000 kişi Nauru’da yaşıyor; çoğu, adada uzun yıllardır yaşayan yerli Naurulular.
İlginizi çekebilir:
Verdis Cumhuriyeti: Avrupa’da Hiçbir Ülkenin Sahiplenmediği Toprak Parçasında Kurulan Mikrodevlet
Nauru’nun geçmişi oldukça derinlere dayanıyor. Arkeolojik bulgular, adanın yaklaşık 3000 yıl önce Mikronezyalı ve Polinezyalı yerleşimciler tarafından keşfedildiğini ortaya koyuyor. Yüzyıllar boyunca adalılar, 12 klana ayrılmış anaerkil bir toplum olarak yaşamışlar
19. yüzyıla kadar büyük ölçüde dış dünyadan izole kaldılar. Ancak Avrupalılar gemileriyle gelmeye başlayınca dengeler değişti. Önce alkol ve silahlar getirildi, ardından klanlar arasındaki barış bozuldu. 1878 yılında adada bir iç savaş patlak verdi. Yüzlerce kişi öldü ve nüfus 900’e düştü.
1888’de Almanya adayı zorla ilhak etti. Silahlar toplandı, alkol yasaklandı ve misyonerler aracılığıyla Hristiyanlık yayıldı. Ancak kısa süre sonra ada kaderini değiştiren bir keşifle karşılaştı: fosfat. Bu madde sayesinde 20. yüzyıl boyunca Nauru’nun ekonomisi neredeyse patlama yaşadı
Ne yazık ki bu “zenginlik” kısa ömürlü oldu. I. Dünya Savaşı’nda ada Avustralya’nın eline geçti, II. Dünya Savaşı sırasında ise Japonya tarafından işgal edildi. Yaklaşık 1200 Naurulu, zorla çalıştırıldı ve ada ağır bombardımana maruz kaldı. Savaş sonrası Nauru, bir süre Birleşmiş Milletler tarafından denetlendi. Sonunda 1968’de bağımsız bir cumhuriyet oldu.
İlginizi çekebilir:
Queimada Grande Adası: Brezilya’da 4.000’e Yakın Yılanın Yaşadığı Tehlikeli Ada
Nauru’nun en büyük sorunu, onu bir zamanlar zengin kılan fosfat madenleri
Yoğun madencilik, adanın merkezini oyup %80’ini yaşanmaz bir çorak araziye dönüştürdü. Fosfat tozu, kadmiyum gibi kalıntılar toprak, su ve havayı kirletti. Kaynaklar da tükendi; 2000’lerde madencilik neredeyse sona erdi.
Ekonomi çökünce Nauru, alternatif gelir kaynakları aramaya başladı. Avustralya için tartışmalı bir mülteci gözaltı merkezi kurmak bunlardan biriydi. Oradaki yaşam koşulları o kadar kötüydü ki, birçok mülteci umutsuzluğa kapıldı. Ayrıca hükümet yıllar içinde yolsuzluklar ve başarısız yatırımlarla (örneğin Leonardo da Vinci hakkında bir müzik prodüksiyonuna yatırım yapmak!) büyük servetini heba etti.
Nauru’da yaşam pratik açıdan da zor
Nehrin olmaması ve içme suyunun çoğunun ithal edilmesi hayatı zor hale getiriyor. Tarım yapılamadığından gıda da dışarıdan geliyor. Bu durum beslenme alışkanlıklarını olumsuz etkiliyor: beyaz pirinç, işlenmiş erişte, gazlı içecekler ve konserve gıdalar ana besin kaynakları haline geldi. Sonuç olarak, Nauru bugün dünyanın en yüksek obezite oranına sahip ülkelerinden biri. Erkeklerin %97’si, kadınların %93’ü aşırı kilolu. Alkol tüketimi ve sigara kullanımıyla birlikte, diyabet, kalp hastalıkları ve aile içi şiddet gibi ciddi sorunlar yaygın hale gelmiş durumda.
Kaynak: 1
