İstanbul denilince akla ilk gelen yerlerden biri hiç şüphesiz İstiklal Caddesi’dir. Her gün yüz binlerce insanı ağırlayan bu canlı cadde, yalnızca alışveriş, eğlence ve yeme içmenin yanı sıra, katmanlı bir tarihin de merkezidir. Yüzyılı aşkın süredir birçok hikâyeye ev sahipliği yapan bu caddenin en büyük sırrı, gözlerden uzak, tam kalbinin altında saklıydı. 2017 yılında, Rumeli Han’da yapılan bir restorasyon çalışması, adeta bir tarih hazinesini ortaya çıkardı: Gizli bir tünel! Gelin, hep birlikte bu gizemli geçidin tozlu raflarda unutulmuş sayfalarını aralayalım. İşte İstiklal Caddesi’ndeki gizli tünel ve hikâyesi…
Ragıp Paşa’nın görkemli hayali: Rumeli Han
İstiklal Caddesi’nde yürürken çoğumuzun fark etmeden geçtiği anıtsal yapılardan biri olan Rumeli Han, aslında bir dönemin ihtişamını ve vizyoner bir kişiliğin hayallerini yansıtır. 19. yüzyılın son çeyreğinde, Sultan II. Abdülhamid’in Başmabeyincisi Sarıcazade Ragıp Paşa, bu görkemli hanı inşa ettirdi. Mimarisi, dönemin ruhunu yansıtan neoklasik çizgilere sahip olsa da cephesindeki ana giriş kapısı, farklı stillerin uyumlu bir bileşimi olan eklektik bir eserdir. Dikkatle bakan gözler, yapıyı süsleyen barok ve ampir tarzındaki ince detayları fark edebilir.
Ragıp Paşa sadece bir devlet adamı değil, aynı zamanda ileri görüşlü bir tüccardı. Onun hayali, Osmanlı İmparatorluğu’nun hüküm sürdüğü kıtaları simgeleyen bir hanlar üçlüsü yaratmaktı. Bu hayalini, Asya’yı temsilen Anadolu Han, Afrika’yı temsilen Afrika Han ve Avrupa’yı temsilen de Rumeli Han’ı inşa ettirerek gerçekleştirdi. Hatta rivayet odur ki, eğer ömrü vefa etseydi, bu kıtalar ailesine Amerika ve Avustralya’yı temsil eden hanları da eklemek istiyordu.
İlginizi çekebilir:
Uzay Meraklısı ve Kandilli Rasathanesinin Kurucusu Muhammed Fatin Gökmen Hakkında 8 Bilgi
Ragıp Paşa’nın inşa ettirdiği bu üç hanın altında, hanları birbirine bağlayan devasa bir tünel ağı olduğu söylentileri yıllar boyu kulaktan kulağa fısıldandı
Rumeli Han, zaman içinde sadece bir ticaret merkezi olarak kalmadı; 1895’te açılan efsanevi Rebul Eczanesi’ne, 1915’ten itibaren uzun yıllar hizmet veren ünlü Abdullah Efendi Lokantası’na ev sahipliği yaparak İstanbul’un sosyal hayatının ayrılmaz bir parçası haline geldi. 1990’lara gelindiğinde ise han, kafeleri, tiyatro ve konser salonlarıyla sanatın ve bohem hayatın nabzının attığı bir yere dönüştü.
Taşların arasındaki tünel nasıl keşfedildi?
Peki, İstiklal Caddesi’ndeki gizli tünel nasıl keşfedildi? Yıllar boyunca bir sır olarak kalan ve sadece söylentilerden ibaret olduğu düşünülen bu tünel ağı, 2017 yılında başlayan kapsamlı bir restorasyon çalışması sırasında nihayet gerçeklik kazandı. İnşaat işçileri, hanın zemininde beklenmedik bir boşluk keşfettiklerinde, yıllardır konuşulan efsanenin kapısını aralıyorlardı. Ortaya çıkan manzara şaşırtıcıydı: 1400 metrekarelik devasa bir alana yayılan, labirenti andıran bir mahzen ve tünel sistemi!
Keşfedilen alan, birbirine bağlı odacıklardan ve ana bir koridordan oluşuyordu. En büyük merak konusu ise bu ana koridorun, Ragıp Paşa’nın diğer hanları olan Anadolu Han ve Afrika Han’a doğru uzanıp uzanmadığıydı. Bu iddia henüz somut bir şekilde kanıtlanmış olmasa da tarih meraklılarının ve şehir efsanelerinin en sevdiği konulardan biri olmaya devam ediyor. Bu gizemli yapının duvarları, konuşabilseydi eğer, muhtemelen bize 19. yüzyıl İstanbul’una dair unutulmaz hikâyeler fısıldardı. Restorasyon ekibi, yüzyıllardır kapalı kalan bu geçidi gün ışığına çıkarırken, İstanbul’un bilinmeyen bir sayfasını da aralamış oldu.
İlginizi çekebilir:
Yeni Dikilen Rumeli Hisarı Mescidinden Kalkacak Cenaze: Rumeli Hisarı Açıkhava Tiyatrosu
Bu geçit neden yapılmıştı?
Peki, Ragıp Paşa gibi güçlü bir kişi, neden bu kadar karmaşık ve gizli bir yeraltı ağı inşa ettirmişti? Tarihçilerin ve İstanbul tutkunlarının bu konuda birçok ilginç teorisi var. En popüler olanı, bu tünellerin dönemin seçkinleri ve saray mensupları için inşa edilmiş özel bir gizli geçit sistemi olduğudur. 19. yüzyıl İstanbul’unda, İstiklal Caddesi ve çevresi zaten şehrin en gözde yaşam alanlarından biriydi. Soylular ve yüksek rütbeli devlet adamları, halkın arasına karışmadan, güvenli ve gözlerden uzakta hanlar, konaklar ve önemli yapılar arasında hareket edebilmek için bu tünelleri kullanmış olabilirler. Bu, onlar için hem bir güvenlik önlemi hem de ayrıcalık sembolüydü.
Diğer bir makul teori ise, tünelin son derece pratik bir işlevi olduğudur: Ticaret. Rumeli Han ve diğer kardeş hanları, canlı ticaret merkezleriyle doluydu. Tüccarların, kıymetli mallarını halka açık caddelerde taşımak yerine, bu gizli tüneller aracılığıyla güvenle bir handan diğerine nakletmeleri mümkündü. Ayrıca, tünelin içindeki odacıkların bir kısmı, bu malların depolanması için de kullanılmış olabilir. Yani bu gizli dünya belki de bir lojistik merkez işlevi görüyordu. Belki de cevap, bu iki teorinin birleşiminde yatmaktadır; hem güvenlik ve ayrıcalık, hem de ticari verimlilik için kullanılmış olabilir.
Peki, yüzyıllar sonra gün yüzüne çıkarılan bu tarihi hazineye bugün ne oldu?
Keşfin hemen ardından devreye giren Anıtlar Yüksek Kurulu, bu gizemli tüneli korunması gereken kültürel bir varlık olarak tescil etti. Bu karar, tünelin gelecek nesillere aktarılması için atılmış en önemli adımdı. Ancak korumak yetmiyor; aynı zamanda yaşatmak da gerekiyor. İşte bu noktada, tarihi mekan için oldukça heyecan verici planlar devreye giriyor.
Artık amacı, soyluları gizlice taşımak ya da değerli malları depolamak değil. Günümüzde bu büyüleyici mekanın, İstanbul’un kültür ve sanat hayatına hizmet etmek üzere yeniden doğması planlanıyor. Yer altındaki bu geniş alanın, resim ve heykel atölyelerinden, benzersiz sergilere ve hatta akustik olarak düzenlenmiş küçük konser salonlarına kadar birçok kültürel etkinliğe ev sahipliği yapması hedefleniyor. Bir gün bu tüneli ziyaret etme şansınız olursa, duvarlarında yankılananların artık fısıltılar ya da ticari pazarlıklar değil, sanatın, müziğin ve yaratıcılığın sesleri olduğunu duyacaksınız. Bu, tarihin gelecekle buluştuğu muhteşem bir harmanlama olacak.
İlginizi çekebilir:
Boğaziçi’nin Rumeli Sahilinde Bir Yolculuk: Hisar Emirgan Turu
İstiklal Caddesi’ndeki gizli tünel ile bizzat tanışmak için İstanbul’un kalbine, Beyoğlu’na gitmeniz yeterli
Rumeli Han, İstiklal Caddesi üzerinde, Ağa Camii’nin hemen yanı başında, Taksim Meydanı’na sadece birkaç dakika yürüme mesafesinde bulunuyor. İster Marmaray, metro, metrobüs, tramvay, otobüs ya da minibüsle, ister Anadolu Yakası’ndan kalkan vapurların keyifli yolculuğuyla Taksim’e ulaşabilirsiniz. Geriye kalan, İstiklal Caddesi’nin o meşhur kalabalığına karışıp, tarihin bir parçası olan bu hanın kapısından içeri adım atmak.
