İtalyan Gastronomisi: Sofra Kültüründeki Temel Kavramlar

İtalya denilince akla gelen ilk şeyler arasında damak çatlatan yemekler, muhteşem mimari yapılar ve canlı sokaklar yer alıyor. Geleneksel mutfağını koruyan bu eşsiz ülkede lezzet dolu birçok mekan bulunmakta. Ancak İtalya’da yemek yemek sadece karın doyurmakla kalmayıp, aynı zamanda zengin bir kültür ve yaşam tarzını da ifade ediyor. Bu lezzet dolu yaşam tarzının da kendine has bazı kavram ve kuralları var. 

Açıkça belirtmek gerekirse, İtalyanlar yemek yeme ve içme işini oldukça ciddiye alıyorlar. Bu kuralların kökleri ise Antik Roma dönemine kadar iniyor. Antik Romalılar, ihtişamlı ziyafetlere ev sahipliği yaparlardı ki bu da İtalyanların 2000 yıl boyunca sofra sanatını geliştirdiği anlamına geliyor.

Öğün adlarının değişik, yemek saatleri ise farklıdır. Başlangıçlar, ana yemekler, ara sıcaklar derken bambaşka bir dünyaya adım atıyorsun. Endişelenme, farklı bir dünya olsa da keyifle dolu bir dünya. Kuralları ve kavramları öğrendiğinde ise tadını çıkarabilirsin. Ayrıca, turist olsan bile, gezgin olabilmek için yerel kültüre dair bazı ipuçlarına sahip olmalısın.

Tüm bu bilgiler doğrultusunda, İtalyan yemek kültürünü daha yakından incelemeye geçelim. 

İtalya’ya seyahat planlıyorsan, uygun fiyatlı İtalya uçak biletini nerede bulacağını biliyorsun. 

Bu arada, kulağında bir İtalya melodisi çalması için seninle şimdilik bir parça paylaşıyoruz. 

Haydi başlayalım; İtalyan yemek kültürüne olan yolculuğumuza! 

İtalyan Sofralarında 3N Kuralı: Ne Zaman, Nerede, Ne Yiyeceğiz?

3N kuralı… Böyle bir kural yok aslında, anlatımı kolaylaştırmak için uydurduk. Gün içerisindeki yemek saatleri, yeme mekanları ve restoran menüleri hakkında bazı bilgiler derledik. Gel, ilk önce yemek saatlerinden başlayalım. 

İtalya’da Yemek Saatleri: İtalya’da Hangi Öğün Ne Zaman Yenir? 

Yemek aralıkları o kadar az ki, yemek için yaşamak gerçekten bu! Yemeklerin tadını düşündüğümüzde, buna hak vermemek elde değil. 

İtalyanlar kahvaltı konusunda oldukça sade; genellikle bir kruvasan ve kahve ile geçiştiriyorlar. Sabah evde kahvaltı yapmak yok, pazar kahvaltısı da bulunmamakta. Kahvaltı için bir bara uğrayıp kahve ve hamur işlerini tüketiyorlar, ardından işlerine yöneliyorlar. Ne diyelim, afiyet olsun. Zaten gün içinde yeterince yemek yiyiyorlar, bu kahvaltının açığını kapatıyor olmalı. Akşam yemeğini ise genelde 20.00’den sonra alıyorlar. 

Pazar günleri ise ailelerin bir araya geldiği gün. Herkes anne evine gidiyor ve kalabalık sofralarda bir araya geliyor. 

Öğünlerin ve zamanların detaylarını aşağıdaki tablomuzda görebilirsin. 

İtalya’da ne zaman yiyeceğimizin cevabını bu tablo ile sunduk. Şimdi gel, “nerede yiyeceğiz” bölümüne geçelim. 

İtalya’da Bir Lokanta Meselesi: Osteria, Trattoria, Ristorante ve Daha Fazlası

İtalya’daki restoranlarda görebileceğin farklı isimlere sahip bazı yemek durakları bulunuyor. Bu mekanlar, özelliklerine göre adlandırılmış. Gel, bu farkları inceleyelim.

Osteria

Osteriaların genellikle menüleri yoktur. Sınırlı sayıda yemek ve içecek sunan uygun fiyatlı mekanlardır. Mevsimine göre değişen yemekler sunan, deneyebileceğin ideal yerlerden biridir. 

Trattoria

Trattoria, osterialardan biraz daha üst seviyede olan yerlerdir. Genellikle aile işletmesi olarak tanımlanabilirler; geleneksel yemeklerin yapılıp servis edildiği, restoranlardan daha uygun fiyatlı ve samimi bir ortam sunan yerlerdir. Geleneksel ve yerel lezzetleri uzun uzun tadabileceğin mekanlar arıyorsan trattoriaları tercih edebilirsin. 

Ristorante 

Profesyonel garsonlar ve detaylı menülerle donatılan restoranlardır. İtalyan yemek kültürünün tüm inceliklerini burada bulabilirsin. Yemekler ve servis oldukça özenlidir. 

Pizzeria

Daha geniş bir pizza yelpazesi sunan mekanlardır. Burada da genel olarak “ye ve kalk” mantığıyla hizmet verilir. 

Bottega

Et, peynir, zeytin, jambon gibi ürünlerin bulunabileceği şarküteri türü yerlerdir.

Panificio

Çeşit çeşit ekmek ve lezzetli hamur işlerinin bulunduğu fırınlardır.

Pasticceria

Pastane gibi düşünebilirsin; kekler, tatlılar ve tuzlular ile dolu bir cennet.

Bar

Sabah uyanıp “Ben bara gidiyorum.” diyen bir İtalyan gördüğünde şaşırma. İtalyan barları aslında kahvaltı için hızlı bir uğrak yeridir; bir kahve veya hamur işi almakta sık sık tercih edilir. Burada yerel halkı bulabilirsin. 

Cafe

Bildiğimiz klasik kafe tarzında; uzun süre oturup vakit geçirebileceğin, masa hizmeti sunan mekanlardır.

Şimdi 3N’nin son etabına geldi sıra; “ne yiyeceğiz” kısmına geçelim. 

İtalyan Restoranında Ne Sipariş Verilir?: İtalya’da Hangi Sırada, Ne Yenir?

İtalya’da bir restoranda yemek yediysen, yemek ve menü yapısının farklı olduğunu fark etmişsindir. Menü, sipariş sırasına göre değişik bölümlere ayrılır. Bu, bizim alıştığımız ana yemek, meze ve ara sıcaklar gibi kategorilere sahiptir. 

Menüler çoğunlukla antipasti, primo, secondi ve dolci ile başlar. Ancak bir restorana oturduğunda dört farklı yemek sipariş etmen gerekli değil; genellikle bir mezeyle başlayabilir, ardından makarna veya garnitürle birlikte ana yemek seçip tatlı ile sonlandırabilirsin. 

Aperitivo: Yemek öncesi zeytin ve diğer hafif atıştırmalıklarla birlikte servis edilen içecek.

Antipasti: Kurutulmuş etler ve marine sebzeler olarak tanımlanabilir; sofralarda meze olarak geçer.

Primo: Makarna, risotto, polenta veya çorba seçeneklerinden oluşan bir yemek kategorisi.

Secondi: Pişirilmiş et veya deniz ürünlerinin yer aldığı ana yemeklerdir.

Contorni: Sebzeli garnitürler, genelde ikinci yemekle birlikte servis edilir. Ara sıcak olarak kabul edilebilir.

Insalata: Hafif soslu salatalar.

Formaggio e frutta: Peynir ve taze meyvelerden oluşmaktadır.

Dolce: Tiramisu, cannoli veya gelato gibi İtalyan tatlıları.

Digestivo: Mideyi rahatlatmak ve sindirime yardımcı olmak için servis edilen içecektir.

Verdiğimiz bilgiler biraz fazla olabilir, bu yüzden bir parça ile keyiflenelim. Şimdi son aşamaya geliyoruz; “Yapmasan iyi olur” kısmına. Eğer bu noktaları anlarsan, tatlı bakışlarla karşılaşmazsın. 

İtalyan Yemek Kuralları: İtalya’da Yemek Sırasında Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Yemek sonrası “Bir kahve alabilir miyim?” dersen, espresso masaya bırakacaklardır. Evet, ekspresso değil espresso. Bu şekilde söylemezsen belki anlamazlar, bu noktaya dikkat et. 
• İtalyanlar, günün her saatinde espresso içiyorlar. Ancak cappuccino yalnızca kahvaltıda tercih ediliyor. Bir shot espresso seni fazla ağır geliyorsa, macchiato (bir parça sütlü espresso) veya caffè lungo (espressoya göre daha fazla su eklenmiş kahve) tercih edebilirsin.
• Makarnayı asla kaşık veya bıçakla yeme. Bu, sana tepkileri yöneltecektir. Eğer umursamazsan eline kaşığı alıp yiyebilirsin, etraftaki kimse karışamaz! 
• Yemek siparişi verirken menü sırasını takip etmelisin. Primo veya antipasti ile başlayıp ikinci bir tabağı sipariş edebilirsin; İtalyanlar et yemeği sonrasında makarna siparişi vermezler 🙁 
• Salata, makarna ile değil et ile servis edilir. Hatta salata başlı başına bir yemek olarak kabul edilmektedir, bunu unutma.
• Coperto, İtalya’daki bazı restoranlarda zorunlu bir ücrettir. Kişi başına belirlenir. Bahşiş değil, servis ücreti olarak düşünülmeli. Kuver için bu ücreti görünce şaşırma.

Önerilerimizle yazımızın sonuna geldik. Eğer okumaya devam etmek istersen, “Tarih ve Lezzet Dolu Bir Keşif: İtalya” başlıklı yazımıza göz atabilirsin.